Tribina: “Ženski pol i muški rod: jugoslovenske feministkinje i jezičke politike”

 Tribinu Ženski pol i muški rod: jugoslovenske feministkinje i jezičke politike će otvoriti kratki istorijski uvod moderatorke o jezičkoj praksi u književnosti i štampi 19. i prve polovine 20. veka, a zatim će se izlaganja fokusirati na period socijalističke Jugoslavije i na postjugoslovenski period.

Jelena Lalatović, kao teoretičarka književnosti, odgovoriće na pitanje kako su se formirali kulturni front(ovi) jugoslovenskog feminizma od 70-ih godina 20. veka do danas, krećući se od ideja i praksi politizacije pola do politike rodno osetljivog jezika. Ona će najpre prikazati kratak istorijat lingvističke, antropološke i književnoistorijske analize koja u središtve istraživanja stavlja predstave o ženama koje se posreduju raznovrsnim kulturnim sadržajima u postjugoslovenskom kontekstu, te kako je proces normiranja i formalnog uvažavanja rodno osetljivog jezika zaokružen usvajanjem Zakona o rodnoj ravnopravnosti 2021. godine, kojim se predviđa njegova obavezna upotreba u zvaničnom govoru. Drugim rečima, skiciraće se koji su kulturno-istorijski procesi i društveni akteri doveli do toga da se pitanje rodno osetljivog jezika, pre svega, upotreba zvanja i zanimanja u ženskom rodu, tretira kao političko pitanje koje izaziva podele i oštre polemike. Da bi se fenomen rasvetlio iz perspektive istorije feminističkih ideja, izlaganje će se osvrnuti na feminističku misao koja nastaje sedamdesetih godina prošlog veka u Jugoslaviji, a koja je u istoriografskoj literaturi najčešće imenovana kao neofeminizam. Zahvaljujući specifičnoj intelektualnoj poziciji jugoslovenskih naučnica-feministkinja, kao što su Žarana Papić, Lidia Sklevicki, Rada Iveković, Nada Ler-Sofronić (i mnoge druge), koja je počivala na kritičkoj recepciji i reevaluaciji kako ženskog pitanja u istoriji socijalističkog pokreta, tako i radikalnog feminizma na Zapadu, politizacija potčinjenog položaja žene prvi put je artikulisana i analizirana kroz kategoriju roda kao sredstva istorijske analize. Zato je sastavni deo ovog izlaganja i osvetljavanje načina na koji su se putevi neofeminizma kroz popularnu kulturu i njegova legitimacija u akademiji, kao vid naučnog aktivizma, preplitali. To, takođe, podrazumeva odgovor na pitanje kako i zašto je naučna problematizacija pola u datom kontekstu istovremeno značila i (re)politizaciju položaja žene u društvu.

Margareta Bašaragin odgovoriće u tome kontekstu, iz perspektive lingvističke naučnice i aktivne učesnice u radu na standardizaciji rodno osetljivog jezika, na pitanje zašto je potrebna feministička lingvistika. Feministička lingvistika – koja se u svetu predaje kao akademski program a koju je u domaći okvir uvela Svenka Savić – proučava jezik i govor žene a potom i to kako drugi govore ili pišu o ženama u različitim društvenim, kulturnim i jezičkim okruženjima. Istražuje se, drugim rečima, upotreba rodno osetljivog jezika u medijima, u obrazovanju, u naučnim časopisima, na sajtovima univerziteta, u raznim institucijama, u TV i radio emisijama, u svakodnevnoj komunikaciji, ali i dijahrono. Osnovni cilj ovih napora je standardizacija rodno osetljivog jezika i njegova dosledna upotreba u javnoj i službenoj upotrebi radi otklanjanja raznih vidova diskriminacije i veće vidljivosti žena i njihovog doprinosa društvu, nauci, kulturi i umetnosti. Cilj potencijalne tribinske rasprave biće da preispita na koji način su iskustva neofeminizma, kao jugoslovenskog kulturnog pokreta i intelektualnog projekta, relevantna u promišljanju savremenih feminističkih sukoba, kao i da u tome kontekstu preispita dosadašnje domete strandardizacije rodno osetljivog jezika.

Biografije učesnica

Margareta Bašaragin: Osnovne i masterske studije završila na Odseku za nemački jezik i književnost Filozofskog fakulteta UNS. Doktorirala 2017. u Centru za rodne studije ACIMSI UNS. Doktorska disertacija: Interakcija roda, jezika i kulture u formiranju identiteta učenica osmog razreda osnovne škole u procesu dvojezične nastave u Vojvodini (Novi Sad: Fondacija Bogumil Hrabak VANU, 2019). Usavršavala se (u okviru Erasmus Mundus Sigma Agile projekta školske 2015/16) u Centru za transdisciplinarne studije roda na Humboltovom univerzitetu u Berlinu, Nemačka. Poverenica je ogranka novosadskog Udruženja „Ženske studije i istraživanja” u Subotici od 2020. godine.Potpisuje više naučnih radova objavljenih u domaćim i međunarodnim časopisima u kojima tematizuje problematiku roda i jezika u štampanim i govorenim materijalima, integraciju rodne ravnopravnosti u obrazovni proces i primenu analize diskursa u interdisciplinarnom polju rodnih studija. Posebnu pažnju posvećuje istraživanju znamenitih žena iz Subotice (Vojvodine). Do sada je objavila knjige Rod kultura i diskurs razgovora u razredu (2019, Fond. ak. B. Hrabaka, VANU, N. Sad), Znamenite Jevrejke Subotice (2020, ŽSI i Fut. pub., N. Sad), Antifašistkinje Subotice: skjevke, partizanke i afežeovke (2021, ŽSI i Fut. pub., N. Sad) i uredila tokom 2021. godine: Starost u vremenu i prostoru; Sonja Licht: životna priča.

Jelena Lalatović: Završila je osnovne i master studije na Katedri za opštu književnost i teoriju književnosti na Filološkom fakultetu u Beogradu. Na matičnom fakultetu prijavila je doktorsku disertaciju pod naslovom Žanrovi književne kritike i polemike u omladinskoj i studentskoj periodici: kritička javnost na Beogradskom univerzitetu (1937-1968). U koautorstvu sa Hristinom Cvetinčanin Knežević objavila je Priručnik za upotrebu rodno osetljivog jezika (2019). Autorka je više naučnih radova iz oblasti književnosti za decu i mlade, feminističke književne kritike i studija periodike. Književnu kritiku objavljivala je na portalima Bookvica i Komunalinks, i u časopisu Polja. Zaposlena je na Institutu za književnost i umetnost, trenutno u zvanju istraživačica saradnica.

Stanislava Barać: Viša naučna saradnica u Institutu za književnost i umetnost u Beogradu, gde je od 2004. godine angažovana na projektu specijalizovanom za proučavanje književne periodike. Diplomirala, magistrirala i doktorirala na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Organizovala konferencije Časopis Žena danas 1936–1940; sa Vesnom Matović Časopis Ruski arhiv (1928–1937) i kultura ruske emigracije u Kraljevini SHS/Jugoslaviji; a sa Tijanom Tropin Časopisi za decu: jugoslovensko nasleđe 1918–1991. Autorka je dve monografske knjige (Avangardna „Misao“, 2008; Feministička kontrajavnost. Žanr ženskog portreta u srpskoj periodici 1920–1941, 2015) i četrdeset naučnih studija, kao i kourednica tri zbornika radova. Članica Centra za jugoslovenske studije. Glavne oblasti istraživanja: srpska i jugoslovenska književnost 20. veka, ženska književnost i feministička periodika.

Izvor: https://domomladine.org/debate/tribina-zenski-pol-i-muski-rod-jugoslovenske-feministkinje-i-jezicke-politike/